معرفی
نگاهی بر سایپا شاهین
پرنده نه‌چندان تیزپرواز سایپا
چند سال اخیر، با فراگیر شدن خبر ارائه پلتفرم‌های جدید از سوی دو خودروساز بزرگ دولتی کشور (ایران خودرو و سایپا)، گوش خبرنگاران تخصصی حوزه خودرو و البته مشتریان احتمالی بازار داخلی برای آشنایی با ویژگی‌های محصولات نوینی که بر پایه این پلتفرم‌ها روانه بازار می‌شوند، تیز شد. شرکت سایپا محصولی با نام رهام (بعدها شاهین) روانه نمایشگاه خودرو سال 1397 شهر شیراز کرد که بر اساس پلتفرم جدید SP این شرکت بنا نها شده بود. از ابتدا قرار بود که این پلتفرم جدید، فونداسیون تمامی محصولات نوین شرکت سایپا از سال 1400 به بعد باشد.
این خودرو با سبک طراحی خارجی جدید، چندان بویی از مدرنیته نبرده بود. دلیل آن هم تکیه بر تکنولوژی خودروسازی چین، استفاده از پیشرانه بسیار قدیمی، متریال بی‌کیفیت و مونتاژ بعضا ضعیف شرکت سایپا است. با این وجود بازار خودرو تشنه کشور، هر آنچه در دهانش بندازند را با ولع می‌بلعد. حتی اگر بی‌کیفیت و ضعیف باشد، کافی است متمایز و نوین جلوه کند.
طراحی سایپا شاهین
با داشتن ابعاد خارجی برابر با 4446×1771×1490 میلی‌متر و سوار بر فاصله محورهای 2650 میلی‌متری، پلتفرم SP سایپا از شاهین یک سدان کامپکت کوچک و شهری مناسب روزمرگی ارائه می‌دهد. با مقایسه این خودرو با سدان همکلاس از شرکت ایکو (ایران خودرو تارا)، مشخص می‌شود که تمایز شاهین با رقیبی چون تارا از دیدگاه ابعاد خارجی چندان محسوس نیست اما از سدانی چون سمند، مخصوصا از دیدگاه فاصله محور اندکی کوتاه‌تر است.
روایت است که سایپا در طراحی شاهین، تلاش بسیاری کرده است تا از ظاهر شاهین (پرنده شکاری از خانواده فالکن‌ها) الهام فراوان بگیرد. این الهام گیری برای نگارنده در بخش طراحی و گرافیک چراغ‌های جلو کاملا مشهود است که به نوعی نمایانگر چشمان بسیار زیبا و دارای خط چشم طبیعی پرنده شاهین است. جلوپنجره خودرو به نوعی از ترند روز بازار جهانی بهره گرفته و ساختاری باریک‌تر و کوچک‌تر دارد که در وسط با نشان تجاری کرومی سایپا و دو خط افقی (بسیار شبیه به تزئینات جلوپنجره محصولات مرسدس بنز) کامل شده و زیرسپر نیز با ساختاری سه تکه، مجهز به سیستم روشنایی در روز LED و مه‌شکن‌های تنگستن در هر دو گوشه، در تکمیل نمای جلو شاهین دخیل شده‌اند.
نمای جانبی خودرو خط شانه‌ای دوتکه از برجستگی چراغ‌های جلو و عقب تا دستگیره درهای عقب را دربر می‌گیرد که به واقع المان سنت شکن و چشم‌نوازی به حساب می‌آید. خط برجسته پایین دو در جانبی خودرو نیز تنها تکمیل کننده نیم‌رخ شاهین است. چراغ‌های عقب تحت تاثیر استانداردهای بین المللی از نوع دو تکه با طراحی نسبتا رایج در میان بیشتر خودروهای روز بازار جهان است که شاید به اندازه نمای جلو خودرو منحصر به فرد جلوه نکند. با این وجود تلاش سایپا در خلق ظاهری مورد قبول و نسبتا پیچیده با کمک خطوط برجسته و عضلانی زیر چراغ‌های عقب، روی سپر جلو و البته روی لبه اسپویلر مانند صندوق عقب، قابل ستایش است. با این حال همان تمایز همیشگی میان تخیل تا حقیقت، در شاهین نیز به چشم می‌خورد.
داستان از این قرار است که تقریبا تمامی محصولات اقتصادی تولید داخل، از پدیده‌ای تحت عنوان تمایز فاحش نسخه تولیدی با تصویر مجازی (یا نمونه مفهومی) رنج می‌برند. آنچه از سایپا شاهین در تصاویر کامپیوتری و تبلیغاتی می‌بینید، با حقیقت تولید شده آن تمایز بسیار زیادی دارد. این تمایز درمورد بیشتر تصاویر تبلیغاتی خودورهایی چون دنا، پارس، برلیانس، MVM و بسیاری دیگر از خودروهای اقتصادی تولیدی کشور نیز دیده می‌شود. در حالی که واقعیت این خودروها با داشتن رینگ‌ها و تایرهای کوچک‌تر و ارتفاع سیستم تعلیق بالاتر از آنچه در تصاویر دیده می‌شود، با تناسبات هندسی ارائه شده در تصاویر تبلیغاتی فاصله‌ای فاحش دارد. اغراق و ایده‌آل‌گرایی بیش از حد در ظاهر خودرو در تصاویر تبلیغاتی و مجازی، باعث می‌شود خودرو دارای رینگ‌های اسپرت بزرگ‌تر، ارتفاع کمتر و دارای تناسبات هندسی زیباتر جلوه کند. این در حالی است که حقیقت داستان در نسخه‌های تولیدی به هیچ عنوان چنین نیست. تنها کافی است تا در بیشتر محصولات خودروسازی داخلی، رینگ و تایرها بزرگ‌تر و ارتفاع کمتر سیستم تعلیق را اضافه کنید تا نزدیک به 50 درصد بر زیبایی نهایی طراحی خودرو مورد نظر بی‌افزایید.
آتش ذوق خریدار زمانی سرد می‌شود که پا به نمای داخلی شاهین بگذارد. از شاهین و تارا تحت عنوان محصولات نوین دو خودروساز دولتی بزرگ کشور یاد می‌شود، اما زمانی که پا به کابین خودرو می گذارید، حس نوستالژی با قدرت بیشتری بیننده را فرا می‌گیرد تا حس آینده‌نگری. شاهین در نمای داخلی بیشتر همانند یک خودرو گذشته‌گرا (Retrospective) جلوه می کند که گویی در عالم مدرنیته و به منظور یادآوری محصولاتی چون پراید ساخته شده است.
کیفیت رودری‌ها و متریال شکل دهنده نمای داخلی از جنس پلاستیک خشک و بسیار رایج در محصولات داخلی است به شکلی که حتی قبل از لمس آنها می‌شود از روی ظاهر و رنگشان به کیفیت پایین مواد مورد استفاده پی برد. البته سایپا سعی کرده با استفاده از یک سری قطعات کرومی رنگ اندکی به حال و هوای لوکس کابین اضافه کند اما اوضاع وخیم‌تر از آن است که با چنین ترفندهایی بتوان چشم بیننده را فریب داد. تزئینات و تریم‌های تزئیناتی بسیار مینیمال است و گویی تلاش شده است تا ضمن به کارگیری سبک طراحی میانه‌رو و ساده، هم هزینه‌های تولید را پایین نگه دارند و هم از اغراق بیش از حدی که انتهایی نامشخص دارد، جلوگیری کنند. نتیجه کار خودرویی است که از غربیلک فرمان سه شاخه مشابه با تیبا (البته با ظاهری متمایز) و المان‌های طراحی نظیر تویوتاهای کم آپشن تولید پیش از 2010 بهره می‌گیرد. شاید تنها بخش قابل قبول، قسمت ادوات کنترلی سیستم تهویه مطبوع باشد اما نشانگرهای پشت فرمان از نوع تمام آنالوگ، قدیمی و نسبتا کوچک است.
خوشبختانه سایپا در پلتفرم جدید SP، در بخش نشیمن ردیف دوم بهبودهایی ارائه داده است که با افزایش فضای پا و سر سرنشینان عقب همراه شده است که یک امتیاز مثبت بزرگ برای آن به حساب می‌آید. این درحالی است که فضای 420 لیتری صندوق عقب برای خودرویی در این ابعاد بسیار راضی کننده و کافی به نظر می‌رسد. سیستم تهویه مطبوع خودرو از پس خنک‌سازی این فضا برآمده و دمندگی رضایت‌بخشی دارد.
آپشن‌ها و امکانات
شاهین به عنوان خودرویی نوین آمده است تا حداقل در بازار مملو از رقبای چینی کشور، تا اندازه‌ای در برابر حریفان قد علم کند. پس در مواجهه با رقبای روز چینی خود باید آپشن‌های قابل توجهی رو کند. با این حال با ویژگی‌های رفاهی چون سانروف، ورود و استارت بدون کلید، سیستم مولتی مدیا با نمایشگر 7.0 اینچی لمسی، دوربین و سنسور پارک عقب، فرمان با کلید‌های کنترلی، سیستم تهویه مطبوع اتوماتیک، سامانه نظارت بر فشار باد تایرها، سیستم روشنایی در روز، چراغ‌های اتوماتیک، سیستم روشنایی مشایعت تا منزل، موقعیت‌یاب جهانی و آینه‌های تاشو برقی، مهم‌ترین ویژگی‌های عرضه شده در شاهین هستند. از این رو شاهین نه تنها قدرتمند ظاهر نشده است، بلکه از دیدگاه منطقی، این دست آپشن‌های رفاهی حتی با معمولی‌ترین و ساده‌ترین خودروهای چینی بازار نیز برابری نکرده یا در بهترین حالت، در یک سطح قرار دارد. پس جز ارائه یک ظاهر جدید، شاید نباید از شاهین انتظار بیشتر و در حد یک خودرو چینی روز داشت.
مشخصات فنی
اگر تصور می‌کنید که شاهین حداقل در بخش قوای محرکه مدرن و قدرتمند عمل کرده است، اشتباه کرده‌اید. در راستای همکاری سایپا با شرکت برلیانس چین، در ابتدا زمزمه‌هایی مبنی بر استفاده از پیشرانه BM16 این شرکت چینی مطرح بود. شرکتی که محصولات آن نظیر سری 300 و 200، در خط تولید زیرمجموعه سایپا، یعنی پارس خودرو به تولید می‌رسید. اما تحریم‌ها امکان همکاری را غیر ممکن کرد و حالا سایپا مانده بود و حوضش که در آن جز پیشرانه‌های قدیمی یافت نمی‌شد.
تغییر عمده فنی به کار رفته در شاهین، پرخوران کردن پیشرانه 1.5 لیتری چهارسیلندر 8 سوپاپ M15 به کار رفته در تیبا است که M15T نام گرفت. پیشرانه‌ای ضعیف متعلق به دوران پارینه سنگی، که در حالت تنفس طبیعی توانی برابر با 87 اسب بخار و گشتاوری معادل 128 نیوتن متر تولید می‌کند. استفاده از سیستم پرخوران توربوشارژر بر این پیشرانه، توان خروجی را تا 110 اسب بخار در دور 5000 و گشتاور را تا 178 نیوتن متر در دور 2500 تقویت کرد که برای پیشرانه‌ای 1.5 لیتری با تکنولوژی نزدیک به دوران جنگ سرد، قابل قبول به نظر می‌رسد. با این حال شاهین خودرو سبک وزنی است و امید می‌رود که با داشتن وزن نهایی 1278 کیلوگرم، از دیدگاه مانورپذیری و چالاکی قابل قبول عمل کند. اما حتی با تجهیز به گیربکس پنج سرعت دستی، شتاب بهتر از حدود 13.0 تا 13.5 ثانیه برای آن نمی‌توان متصور شد. یعنی چیزی در حدود شتاب نهایی خودرویی چون سمند SE و پارس ELX-TU5.
پس شاهین نه تنها در راستای نام خود، تیز وبز عمل نمی‌کند، بلکه از برخی رقبای قدیمی (نظیر 206 صندوق‌دار TU5) و بسیاری از رقبای به‌روزتر خود (نظیر جک j4 و پارس XU7) در بازار به سادگی جا می‌ماند. این مهم از اجبار به استفاده از پیشرانه‌های داخلی، به جای نمونه‌های مدرن‌تر خارجی نشات می‌گیرد، اما استفاده از سیستم تعلیق بسیار اقتصادی مک فرسون استرات در جلو و میل پیچشی در عقب، تنها به منظور کپی کردن آنچه تا به امروز تولید میشد انجام گرفته است و تاثیر چشمگیری در کاهش هزینه‌های نهایی تولید خودرو دارد. این درحالی است که بسیای از رقبای چینی امروز بازار کشور، مدت‌های طولانی است که به استفاده از سیستم تعلیق پایدارتر و البته گران‌تر مولتی لینک روی آورده‌اند.
بنابراین از خودرویی که برپایه المان‌های اقتصادی و در رده پایین طیف صنعت خودروسازی داخل ساخته شده است، نباید انتظار عدم ورود صدای پیشرانه به اتاق را داشت. با این وجود همین که دنده‌های خودرو به نرمی و سادگی جا می‌روند و هندلینگ خودرو در مسیرهای درون‌شهری ارضا کننده است، باید خدا را شاکر باشیم.
مزایا و معایب سایپا شاهین
سایپا شاهین یک خودرو اقتصادی نوین از دیدگاه ظاهر و سبک طراحی است. این خودرو الزاما با پیشرفت‌های نوین صنعت خودروسازی جهان همراه نیست اما بازار تشنه ایران به خوبی از ظاهر جدید خودروها استقبال می‌کند. تا اینجای داستان شاهین یک سدان اقتصادی شهری جمع و جور با طراحی نوین و زیباتر از رقبایی چون دنا و تا حدودی تارا است. کیفیت متریال نمای داخلی همانند مدل کوئیک به هیچ عنوان مورد رضایت نیست اما روکش صندلی‌ها در حد متوسط احساس شده و فضای داخلی از دیدگاه ارگونومی در ردیف دوم مورد بهبود قرار گرفته و فضای صندوق عقب آن برای مسافرت‌های بین شهری به واقع کافی به نظر می‌رسد.
شتاب خودرو اگرچه رضایت بخش نیست اما در حد و اندازه رقبای روز آن در بازار است و از این جهت، چندان از قافله رقبا عقب نمی‌ماند. هندلینگ خودرو با توجه به کلاس تولیدی قابل قبول و نرمی تعلیق آن از خودروهایی چون تیبا بیشتر و نزدیک به خانواده تندر 90 و ساندرو است. سیستم تهویه مطبوع خودرو توان قابل قبولی دارد و عملکرد گیربکس دستی آن حداقل در نسخه‌های صفر کیلومتر، نرم و راحت است.
در خصوص ایمنی هم باید گفت شاهین با توجه به ساختار جدیدتر پلتفرم از خودروهای قرون وسطی‌ای وطنی نظیر خانواده 405 و کوئیک مقداری امن‌تر ظاهر می‌شود، اما استفاده از ورق‌های ضعیف در بدنه (که این روزها به عضو جدایی ناپذیر ماشین‌های اقتصادی داخلی بدل شده) در کنار کمبود برخی آپشن‌های امنیتی (نظیر ESP) اجازه نداده شرایط به سطح ایده‌آل نزدیک گردد.
با تعلق به کلاس خودروهای سدان اقتصادی، آن هم در بازار ایران، نفوذ صدای بسیار زیاد پیشرانه و باد به داخل کابین جای تعجب ندارد. نشانگرهای پشت فرمان از دیدگاه کیفیت و ابعاد تعریفی ندارد. در نمای خارجی خودرو از قسمت عقب، منبع اگزوز خودرو همانند سنت دیرین خودروهای اقتصادی به وضوح دیده می‌شود و متاسفانه کیفیت رنگ بدنه هم چنگی به دل نمی‌زند. شاهین فاقد سیستم کنترل پایداری است، هرچند که با داشتن یک پیشرانه نسبتا ضعیف و البته تاخیر در عملکرد پدال گاز برقی، عملا شاید به وجود چنین سیستم نیاز نباشد.
سخن نهایی
شاهین نامی بازیابی شده از دوران تولید سدان‌های آمریکایی امریکن موتور رمبلر Ambassador (در ایران با نام امبسادور) در خط تولید پارس خودرو سابق (شرکت سهامی جیپ) است که حالا با تولید محصول جدیدی از شرکت سایپا امروزی زنده شده است. این خودرو بازهم از کلاس سدان‌های اقتصادی و به منظور تامین نیازهای بزرگ‌ترین بخش بازار، یعنی خودروهای خانوادگی ارزان قیمت به تولید رسیده است و استفاده از حداقل امکانات و آپشن‌ها در سطح کیفی نه چندان رقابتی، چندان جای تعجب ندارد.
روایت تولید شاهین در جایگاه یک خودرو نوین با یک پیشرانه بسیار قدیمی، بسیار شبیه به تولید نیسان جونیور (زامیاد Z24) با ظاهر نوین در قالب خودروهایی چون شوکا، پادرا و کارون است که مهم‌ترین بخش خودرو، یعنی بخش قوای فنی دستخوش هیچ تغییر و بهبود محسوسی نشده و این تنها ظاهر خودرو است که مورد بازنگری قرار می‌گیرد. اگر شاهین از نظر کیفی، جایگاهی و قیمتی در رده‌ای پایین‌تر از خودروهای مونتاژی شرکت‌های خودروسازی نیمه دولتی قرار دارد، نباید باعث تعجب مردم باشد.
تهیه و تنظیم: واحد محتوا اتو24